De Staat van Groningen en Noord-Drenthe

In februari 2023 presenteerde de parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen het rapport ‘Groningers boven gas’. De kabinetsreactie, ‘Nij Begun’, kwam in april 2023.

Eén van de 50 maatregelen uit Nij Begun is het jaarlijks uitbrengen van de Staat van Groningen en Noord-Drenthe. De Staat volgt de voortgang van de uitvoering van de maatregelen en de effecten van het gevoerde beleid. De Staat van Groningen en Noord-Drenthe 2025 is een beknopte versie, omdat het enige tijd duurt voordat sommige maatregelen uit Nij Begun van kracht worden.

Download het rapport ‘De Staat van Groningen en Noord-Drenthe 2025’

Dit rapport is samengesteld door de onafhankelijke onderzoekers van CMO STAMM, Aletta Advies en KplusV, in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Het ministerie heeft een beknopte selectie van het rapport gemaakt, die u hieronder kunt lezen.

Schadeafhandeling en herstel

Rapport pagina’s 6-21

Het IMG (Instituut Mijnbouwschade Groningen) is verantwoordelijk voor de afhandeling van mijnbouwschade als gevolg van de gaswinning. Het IMG beoordeelt en vergoedt schade aan gebouwen. Daarnaast bieden ze regelingen voor waardedaling en immateriële schade, zoals stress en gezondheidsklachten door de aardbevingen.

Het IMG en de voorganger TCMG hebben samen sinds 2018 in totaal meer dan € 2,5 miljard aan schadeherstel uitgekeerd vanuit alle regelingen. Het grootste deel daarvan is uitgekeerd aan vergoedingen voor fysieke schade, namelijk ruim € 1,6 miljard. Voor de regeling voor waardedaling is meer dan € 570 miljoen uitgekeerd en aan immateriële schade is inmiddels ruim € 260 miljoen uitgekeerd.

In 2024 zijn voor de verschillende regelingen in totaal ruim 94.000 aanvragen gedaan. Het totaal aantal schademeldingen voor alle regelingen sinds de oprichting van het IMG staat per 31 december op ruim 524.000. Van alle afgehandelde meldingen is 69,2% toegekend.

Totaaloverzicht van alle regelingen (cumulatief op peildatum 31 december 2024). Alle regelingen 2020 t/m 2024: €2510895999. Meldingen: 524207. Afgehandeld: 501494. Toegekend: 347124 (69,2%). Fysiek: €1676949312. Meldingen: 268776. Afgehandeld: 249113. Toegekend: 189731 (76,2%). Waardedaling: €573661769. Meldingen: 123526. Afgehandeld: 123198. Toegekend: 87473 (71,0%). Immaterieel: €260284918. Meldingen: 131905. Afgehandeld: 129183. Toegekend: 69920 (54,1%). Aantal meldingen, afgehandeld en toegekend in 2024. Fysiek. Nieuwe meldingen: 43568. Afgehandeld: 47039. Toegekend: 36568. Waardedaling. Nieuwe meldingen: 3942. Afgehandeld: 3772. Toegekend: 1583. Immaterieel. Nieuwe meldingen: 46653. Afgehandeld: 46353. Toegekend: 21878. Totaal. Nieuwe meldingen: 94163. Afgehandeld: 97164. Toegekend: 60029.

Versterken

Rapport pagina’s 24-39

Nationaal Coördinator Groningen (NCG) gaat over de veiligheidsbeoordeling van alle adressen in de versterkingsopgave. NCG zorgt waar nodig voor de versterking van gebouwen in het aardbevingsgebied. Ze laten onafhankelijke experts de woningen en overige gebouwen inspecteren. Op basis van deze externe onderzoeken versterkt NCG vervolgens de gebouwen die onveilig zijn.

NCG werkt aan de versterking van in totaal 27.713 adressen (per datum 31 december 2024). De opdracht van NCG is al deze adressen ‘op norm’ te krijgen. Als een woning ‘op norm’ is, betekent dit dat het huis aan de landelijke veiligheidsnorm voldoet. Bewoners hebben dan minimaal een half uur de tijd om hun woning veilig te verlaten bij een zware beving. Woningen die niet voldoen aan deze veiligheidsnorm worden versterkt of, soms geheel of gedeeltelijk nieuw gebouwd.

Om het versterkingsproces inzichtelijk te maken werkt NCG met 6 fasen:

  • Fase 1: Het adres is nog niet opgenomen in het plan van aanpak van de gemeente.
  • Fase 2: Het adres is opgenomen in het plan van aanpak van de gemeente.
  • Fase 3: De opname is uitgevoerd (onderzoeksgegevens zijn verzameld).
  • Fase 4: Het adres is beoordeeld en niet op norm; (voorbereiden) opstellen van het uitvoeringsplan.
  • Fase 5: De (voorbereiding van) de bouw is gestart.
  • Fase 6: Het adres voldoen aan de veiligheidsnorm (veilig)

Het doel voor 2024 was om voor de 877 resterende adressen de opname uit te voeren. Uiteindelijk zijn er 423 adressen opgenomen. 462 van de 27.713 adressen (1,7%) moeten nog worden opgenomen.

De NCG schrijft in haar eindrapportage van december 2024 dat voor ongeveer 300 adressen het uitvoeren een opname lastig is omdat ze geen contact kan krijgen met de eigenaar, de eigenaar niet mee wil werken aan de versterking, of de eigenaar de versterking wil uitstellen. Daarnaast zijn er ongeveer 150 adressen uitgezet bij ingenieursbureaus, waarbij het voor een deel om uitzonderingen gaat die maatwerk vragen.

Op 1 januari 2024 was er voor 4.521 adressen nog geen beoordelingsrapport. Ook hier geldt dat het voor sommige adressen lastig is contact te krijgen of dat de eigenaar uitstel wil. Uiteindelijk zijn er in 2024 4.158 beoordelingsrapporten vastgesteld. Daarnaast werden 889 herbeoordelingen vastgesteld. In totaal is de beoordeling voor 26.782 van de 27.713 adressen afgerond.
Er zitten 10.186 adressen in de plan- en versterkingsfasen. Voor 2.915 woningen is de bouw gestart (11% in fase 5). Voor ongeveer de helft hiervan is de bouw in het jaar 2024 gestart (1.452). 7.271 adressen zitten in de planvormingsfase (26%). Dat betekent dat deze groep een beoordeling heeft en weet dat de woning niet op norm is, maar nog werkt aan het plan om tot versterking over te gaan. In 2024 werd voor 1.586 adressen een uitvoeringsplan gestart en werd voor 1.530 adressen een uitvoeringsplan vastgesteld.
Eind 2023 zat 43% van alle adressen in fase 6, een jaar later op 31 december 2024 geldt voor 60% van alle adressen dat de versterking is afgerond. Dat gaat om 16.596 adressen die voldoen aan de landelijke veiligheidsnorm. De doorlooptijd van het traject (opname tot en met afronding) varieert van een half jaar tot meerdere jaren.
2020 (N=26724): 6% in fase 6, 5% in fase 5, 34% in fase 4, 24% in fase 3, 19% in fase 2, 12% in fase 1. 2021 (N=26958): 13% in fase 6, 5% in fase 5, 39% in fase 4, 25% in fase 3, 10% in fase 2, 8% in fase 1. 2022 (N=27234): 30% in fase 6, 6% in fase 5, 37% in fase 4, 16% in fase 3, 10% in fase 2, <2% in fase 1. 2023 (N=27455): 43% in fase 6, 9% in fase 5, 31% in fase 4, 13% in fase 3, 3% in fase 2, <2% in fase 1. 2024 (N=27713): 60% in fase 6, 11% in fase 5, 28% in fase 4, 2% in fase 3, <2% in fase 2, <1% in fase 1. Fase 1: Het adres is nog niet opgenomen in het plan van aanpak van de gemeente. Fase 2: Het adres is opgenomen in het plan van aanpak van de gemeente. Fase 3: De opname is uitgevoerd (onderzoeksgegevens zijn verzameld). Fase 4: Het adres is beoordeeld en niet op norm; (voorbereiden) opstellen van het uitvoeringsplan. Fase 5: De (voorbereiding van) de bouw is gestart. Fase 6: Het adres voldoen aan de veiligheidsnorm (veilig).

Staat van de kennis

Rapport pagina’s 44-51

Kennis is van groot belang voor goed beleid. Onderzoek naar de gevolgen van de gaswinning gaat dan ook onverminderd door. Er verschenen 52 publicaties in 2024. De meeste publicaties gaan over de hersteloperatie en de beleving van schade en versterking. Gezondheid en welzijn blijven ook veelbesproken thema’s. Opvallend is dat er in 2024 voor het eerst expliciet aandacht is voor ondernemerschap. Er is ook één publicatie uitgekomen over jongeren en één over (Noord-)Drenthe. In het digitale rapport staan alle linkjes naar de publicaties.

Staat van de aanpak

Rapport pagina’s 56-65

Naast maatregelen om de schadeherstel- en versterkingsoperatie milder, menselijker en makkelijker te maken, neemt het Rijk ook specifieke maatregelen gericht op het inlossen van de ereschuld en het bieden van perspectief. Samen werken het Rijk en de regio Groningen en Noord-Drenthe dit pakket aan maatregelen uit in een isolatieaanpak, een sociale agenda en een economische agenda.

Maatregel 28 combineert zware- en middelzware versterkingen van woningen met het isoleren ervan. Wanneer de bouwtijd van de versterking minimaal 4 maanden duurt en de bewoners langdurig niet thuis kunnen wonen, komen de bewoners in aanmerking voor maatregel 28. Het doel is dat deze woningen na één periode van verbouwing versterkt zijn en zijn voorbereid op een toekomst zonder aardgas. NCG werkt samen met bewoners die nog in de versterking zitten aan het vinden van een passende oplossing per woning. Deelname aan de verduurzaming is vrijwillig: bewoners beslissen zelf of ze er gebruik van willen maken.

Maatregel 29 richt zich op het krijgen van een lagere energierekening. Met maatregel 29 kunnen alle huiseigenaren in het gebied in Groningen en Noord-Drenthe subsidie krijgen voor het isoleren van woningen wanneer hun huis nog niet voldoet aan de standaard voor woningisolatie. Deze ‘standaard’ geeft aan of een huis voldoende geïsoleerd is om aardgasvrij te kunnen verwarmen. Voor deze maatregel is een bedrag van € 1,65 miljard beschikbaar gesteld. Dat is ongeveer het dubbele van wat elders in Nederland aan subsidie beschikbaar is. Naast het verminderen van energiearmoede, gaat het ook om het verbeteren van de leefomstandigheden en het verhogen van het wooncomfort.

De sociale agenda is een belangrijk onderdeel van de kabinetsreactie, gericht op het bieden van nieuw perspectief en op het verbeteren van de brede welvaart in de regio. In totaal is er € 3,5 miljard te besteden gedurende 30 jaar. Dit geld wordt geïnvesteerd in het verbeteren van (mentale) gezondheid, de leefbaarheid, kansen voor kinderen en jongeren. Daarnaast wordt er gewerkt aan meer werk en minder armoede. De sociale agenda is op 23 januari 2025 gepresenteerd.
De regio heeft een economische impuls nodig. Er is een grote stap nodig om de regio duurzaam economisch te versterken. Voor de economische agenda is tot 2055 in totaal € 4,5 miljard beschikbaar. Het meeste daarvan, € 3,25 miljard, is bedoeld voor een investering van dertig jaar in sleutelprojecten voor de versterking van de economische structuur. De overige € 1,25 miljard is bedoeld voor extra ondersteunende investeringen. Dit helpt om de agenda sneller uit te voeren en belangrijke randvoorwaarden te realiseren. De economische agenda is op 6 maart 2025 gepresenteerd.

Maatregel 36 t/m 50 uit Nij Begun gaan over het herstel van vertrouwen in de overheid. Het vertrouwen in landelijke instituties, zoals de Tweede Kamer, politie en rechters, is in Groningen lager dan het landelijke gemiddelde. Volgens de Brede Welvaart Monitor Groningen en Drenthe (2024) vertrouwt 58% van de Groningers deze instituties en 59% van de Drenten, tegenover 61% landelijk. Binnen de provincies zijn er grote verschillen: in de gemeente Groningen is het vertrouwen met 65% het hoogst, terwijl in Eemsdelta slechts 49% van de inwoners vertrouwen heeft in deze instituties. In Drenthe hebben inwoners van de gemeente Tynaarlo het meeste vertrouwen in instituties (65%).

De optelsom van specifieke maatregelen en maatregelen binnen versterking, schade, isolatieaanpak, sociale agenda en economische agenda moet leiden tot herstel van vertrouwen. Het kabinet wil het vertrouwen ook herstellen door in gesprek te blijven met de inwoners van Groningen en Noord-Drenthe en door concrete resultaten te laten zien. De Staat van Groningen en Noord-Drenthe is hier een instrument voor.

Lees meer over de staat van Groningen en Noord-Drenthe.